Η αρχαία πόλη της Στυμφαλίας

Παραλίμνια αρχαία πόλη η οποία ιδρύθηκε πιθανότατα κατά τα αρχαϊκά χρό­νια, αλλά μάλλον προϋπήρχε ήδη από την υστερογεωμετρική εποχή.  Η Αρχαία Στυμφαλία του 4ου αι. π.Χ. ήταν χτισμένη στη βόρεια πλευρά της λίμνης όπου σήμερα βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης. Μεγάλο μέρος της είναι μισοβυθισμένο στη λίμνη. Το τμήμα που ξεπρο­βάλλει και έχει ανασκαφεί στις όχθες της λίμνης είναι το στάδιο της ύστερης κλασικής-ελληνιστικής περιόδου, με τις παλαίστρες, το θέατρο κ.λ.π.

Η πρόσβαση γίνεται μόνο από μονοπάτια, ένα από τα οποία ξεκινά λίγο μετά τη Μονή Ζαρακά, στον δρόμο προς τους Καλιάνους.

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως απομεινάρια από δημόσια κτίρια της αρχαίας Αγοράς, θεμέλια παλαίστρας, στοά, βουλή, θόλο, τάφους, κλεψύδρα -μία από τις τρεις στον ελλαδικό χώρο- και βάθρα αγαλμάτων που μαρτυρούν την αίγλη του παρελθόντος. Οι οικίες ήταν χτισμένες στα ανατολικά και βόρεια της ακρόπολης, με εντυπωσιακή ρυμοτομία με φαρδείς δρόμους.

Η αρχαία Κρήνη

Η αρχαία οδός προς την ακρόπολη, είναι η βασική αμαξήλατη οδός που συνέδεε την ακρόπολη με τη πόλη.  Στο λόφο επάνω, βρίσκεται η αρχαία πόλη με την ακρόπολη και τα ίχνη του ναού της Πολιάδος Αθηνάς και τμήματα του οχυρωματικού περιβόλου.

Το τοπίο της αρχαίας Στυμφαλίας είναι μαγευτικό, με καταβόθρες, σπήλαια, νερά και χείμαρρους να ρέουν άφθονα, να συγκροτούν μια πραγματικά υδάτινη πολιτεία. Η αίσθηση πολλαπλασιάζεται όταν κατεβαίνουμε το λόφο και βρίσκεσαι στο αρχαίο στάδιο, στην αρχαία κρήνη, τα νερά της οποίας εξακολουθούν ν' αναβλύζουν μέσα από τις αρχαίες κολόνες αφού ρέει σχεδόν αδιάλειπτα για τα τελευταία 2,500 χρόνια! Τα καθίσματα του θεάτρου είναι λαξευμένα νότια πλευρά της ακρόπολης. Η σκηνή του θεάτρου είναι από τα λίγα σωζόμενα όλης της Πελοποννήσου.

Ανασκαφές και ευρήματα

Η πόλη είχε αρχικά ανασκαφεί την περίοδο 1924-1930 από τον Α. Ορλάνδο. Ο Καναδός καθηγητής Hector Williams, του University of British Columbia, τα τελευταία χρόνια, πραγματοποίησε ανασκαφές στην περιοχή. Ο εν λόγω αρχαιολόγος εκτιμά ότι οι κάτοικοι της πόλης ήταν εξαιρετικοί πολεμιστές και περιζήτητοι μισθοφόροι. Ένα καρχηδονιακό νόμισμα και ένα αγγείο του 2ου αι. π.Χ. από τη περιοχή της Ιερουσαλήμ, αποτελεί μια τέτοια ένδειξη. Στο υπέδαφος υπάρχουν τα ερείπια μιας αρχαίας πόλης που ακολου­θούσε το ιπποδάμειο σύστημα, είχε δηλαδή οικοδομικά τετράγωνα πλάτους 30 μ. και δρόμους 6 μ., ενώ ένα τείχος,  μήκους 2,3 χιλιομέτρων και πλάτους 3 μέτρων την περιέβαλε. 

Ένα φθαρμένο Ρωμαϊκό δηνάριο του 149 π. Χ. φαίνεται να επιβεβαιώνει την υπόθεση για καταστροφή της πόλης κατά τη διάρκεια του Αχαϊκού Πολέμου.

Κατά την ανασκαφή του πύργου τη; Ακρόπολης το πλέον ενδιαφέρον είναι ότι εντοπίστηκαν εκατοντάδες σιδερένια βέλη και τόξα,  και τμήματα καταπέλτη από πολιορκία του 2ου αι. π.Χ. από τους Ρωμαίους.

Η ανασκαφή στο ιερό της Αθηνάς - ο Παυσανίας δεν το αναφέρει αλλά αντίθετα μνημονεύει το ιερό της Αρτέμιδος, το οποίο ακόμα δεν έχει ταυτισθεί- αποκάλυψε αναθημάτα από χαλκό, ασήμι, επιχρυσωμένα κοσμήματα, αναθηματική κεραμική και πήλινα ειδώλια. Οι ανασκαφές του ιερού της Αθηνάς, έφεραν στο φως το ναό, το βωμό, τα βοηθητικά κτίρια και το περίβολο του ιερού. Εδώ βρέθηκαν θραύσματα τριών αγαλμάτων του 5ου αι. π.Χ. Εξειδικευμένη μελέτη των θραυσμάτων του μαρμάρινου αγάλματος που ήρθε στο φως το 1995-96 υποδεικνύει ότι ανήκει μάλλον στο άγαλμα παιδιού που βρέθηκε στο ναό και χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ., παρά στην υστεροαρχαϊκή (τέλος 6ου-αρχές 5ου αι. π.Χ.)Μία Κόρη (ή Κούρος), επίσης βρέθηκε στον ναό. Διατηρεί ίχνη επιχρύσωσης και δια­φόρων χάλκινων ένθετων εξαρτημάτων όπως και υπολείμματα χρώματος.